નર્મદા નદી દેશની પવિત્ર નદીઓ માંથી એક છે. માન્યતા છે કે નર્મદા નદી માં સ્નાન કરવાથી બધા પાપ ધોવાઈ જાય છે. અને એને પુણ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે. માં નર્મદાને રેવા પણ કહેવામાં આવે છે. નર્મદા અથવા જલરાશિ સાથે અમરસંકટથી નીકળે છે અને ખંભાતની ખાડીમાં જઈ સમુદ્રમાં મળી જાય છે. માં નર્મદાની પવિત્રતાના કારણે કિનારા પર તપસ્વી તપસ્યા પણ કરે છે. અને એના કિનારે કરવામાં આવેલું જપ-તપ અનંત ગણું ફળદાયી છે. નર્મદાનો જન્મ મહા મહિનાના સુદ પક્ષની સાતમના રોજ થયો હતો માટે નર્મદા જયંતિ ઉજવવમાં આવે છે.
એ ઉપરાંત સમગ્ર મધ્યપ્રદેશમાં ધૂમધામથી ઉજવવમાં આવે છે. ભારતમાં 7 ધાર્મિક નદીઓ છે. જેમાં નર્મદા ભારતની સૌથી પ્રમુખ નદીઓમાંથી એક છે. જેનો ઉલ્લેખ રામાયણ, મહાભારત વગેરે અનેક ધર્મગ્રંથોમાં મળી આવે છે. થોડાં ગ્રંથ પ્રમાણે દેવી નર્મદાની ઉત્પત્તિ ભગવાન શિવથી થઇ છે અને આ નદીના કિનારે જ્યોતિર્લિંગ સહિત અનેક તીર્થ છે. અનેક ઋષિઓએ તેના કિનારે તપસ્યા પણ કરી છે.
આ તહેવાર અમરસંકટમાં ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે, કારણ કે ત્યાં નર્મદાનો જન્મ થયો હતો. કહેવામાં આવે છે કે ભગવાન શિવએ દેવતાઓના પાપ ધોવા માટે નર્મદાને ઉત્પન્ન કરાઈ હતી અને માટે એના પવિત્ર જાળમાં સ્નાન કરવાથી પાપ ધોવાઈ જાય છે.
માં નર્મદાની કથા
એક વાર બધા દેવતાઓએ મળીને અંધકાસુર રાક્ષસનો વધ કર્યો હતો. વધ કરતા દેવતાઓથી ઘણા પાપો થયા માટે બધા દેવતાઓ બ્રહ્મા અને વિષ્ણુને લઇ મહાદેવ પાસે ગયા. એ સમયે ભગવાન શિવ ટેપ્સમાં લીન હતા. બધા દેવતાઓએ એમને વિનંતી કરી. અમને પાપોથી છુટકારો મેળવવાનો કોઈ માર્ગ બતાવો. ત્યાર પછી મહાદેવે એક પ્રકાશમય બિંદુ ધરતી પર અમરકંટક મેખલ પર્વત પર પાડ્યું। આ બિન્દુથી એક કન્યાએ જન્મ લીધો। બ્રમ્હા, વિષ્ણુ અને બધા દેવતાઓએ મળીને એનું નામ નર્મદા રાખ્યું। આવી રીતે મહાદેવે તેમને પાપો ધોવા માટે ઉત્પન્ન કરી.
નર્મદાએ કરી મહાદેવની ઉપાસના
એની સાથે જ નર્મદાએ ઉત્તર વાહિની ગંગા તટ પર ઘણા વર્ષો સુધી ભગવાન શિવની ઉપાસના કરી. ત્યાર પછી નર્મદાએ મહાદેવનું વરદાન પ્રાપ્ત કર્યું, જે બીજી કોઈ નદીઓ પાસે નથી. નર્મદાએ કહ્યું કે મારો નાશ પ્રલય આવી જશે તો પણ નહિ થાય. હું પાપોનો નાશ કરવા વાળી એકમાત્ર નદી ધરતી પર રહુ. મારો દરેક પથ્થર વગર પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા એ પૂજવામાં આવે અને મારા કિનારા પર બધા દેવતાઓનો વાસ માનવામાં આવે. આ કારણે જ નર્મદા નદી સદાનીરા છે અને એના પથ્થર નર્મદેશ્વર શિવલિંગ તરીકે પુજાવમાં આવે છે. નર્મદા પર બધા દેવોનો વાસ માનવામાં આવે છે અને એના દર્શન માત્રથી પાપોનો નાશ થાય છે.
